Munduko Medikuak Nafarroak biztanleriaren zati batek ez duela osasun-sarbiderik ohartarazi du

• Elkarteak gaur argitara eman duen txostenean, oztopo administratiboei buruz ohartarazi dute, hau da, biztanleria ahulena kanpoan uzten duten baldintza burokratikoei buruz. 

• Eskubideen urraketa horiek ikusarazteaz gain, Munduko Medikuek txosten hau kontsultarako tresna izatea espero dute, gehien bat osasunaren arloko hurrengo politika publikoetarako, hala nola hurrengo Osasunari buruzko Foru Legerako. 

Nafarroako Munduko Medikuek txosten alternatiboa aurkeztu du gaur goizean Salesetako komentu zaharrean «Nafarroan egoera ahulean dauden herrietan Osasunera iristeko oztopo eta urraketei» buruzkoa. Azterlan hau Nafarroako Gobernuko Memoria eta Bizikidetza, Kanpo Ekintza eta Euskara Departamentuaren laguntzarekin egin da. Aurkeztutako txostena bat dator Nafarroako Munduko Medikuak erakundearen funtsezko eta berezko misioarekin, aurkezpenean adierazi duten bezala, “bi hamarkada baino gehiago daramatzagu bazterketarik gabeko osasunerako sarbidea bermatzeko konpromisoa hartuta, ongizate fisiko, mental eta sozialeko egoera integral gisa ulertuta, eta osasun-arreta duin eta unibertsala lortzeko desberdintasuna betikotzen duten oztopoak ezabatzeko lanean”. 

Txosten hau une garrantzitsuan aurkezten da, Osasunari buruzko Foru Lege berria kontsultatzeko eta onartzeko prozesuarekin bat etorriz. Bertan, osasun-sistema publiko, unibertsal eta ekitatiboa indartzeko beharra planteatzen da. Horregatik, Nafarroan osasun-sistemara sartzeko oztopo eta urraketa handiak jasaten ari diren kolektibo ahuldu jakin batzuk ikusarazi nahi izan ditu elkarteak, pertsona horiekin batera lanean ari direla hauteman dituztenak. Zehazki, ikerketa modu parte-hartzailean egin da, eta gizarte-erakundeen, eskubideen titularren; migratzaileak, prostituzio-egoeran dauden emakumeak, emakumeen genitalen mutilazioa egiten den herrialdeetatik datozen emakumeak eta gizonak, Spoitoris etniako ijito errumaniarren eta desgaitasuna duen biztanleria migratzailearen laguntza izan du. Oztopo horiek beren osasuna eta eskubideak murrizten dituzte, ez baitiete bermatzen funts publikoekin finantzatutako osasun-sistemarako berdintasunezko sarbidea. 

Munduko Medikuak gogorarazi nahi izan du 7/2018 Errege Lege Dekretuak azpimarratzen duela Osasun Sistema Nazionalerako sarbide zuzena eta unibertsala oinarrizko eskubidea dela pertsona ororentzat, eta haren babesa are kritikoagoa bihurtzen dela bereziki kalteberak diren eta gizarte-bazterketako arriskuan dauden kolektiboak direnean. Eta salatu dutenez, nahiz eta legezko onarpen horrek osasun-eskuragarritasunerako bermea ezartzen duen, praktikan, hori betetzea mugatua da oraindik. 

Administrazio-oztopoak oztopo nagusia 

Munduko Medikuak Nafarroak aurkeztu du identifikatzea zein diren sarbidea zailtzen duten eta Nafarroako Gobernuak osasun-arreta unibertsala bermatzeko dituen betebeharren urraketa argiak diren oztopo administratibo, fisiko, ekonomiko, informatibo eta kultural nagusiak. Oztopo horiek ezabatzeko neurri eraginkorrik ez egoteak gizartetik eta osasunetik baztertuak izateko arrisku handiena duten kolektiboak kondenatzen jarraitzen du. 

Pertsona hauei gehien eragiten dieten oztopoen artean, administrazio-gaiak dira nagusietako bat. Sarritan, erroldatzea edo bestelako dokumentazioa bezalako baldintzak betetzea eskatzen zaie, pertsona horientzat lortzeko oso zailak direnak. Dokumentazio hori gabe dauden pertsonek, migratzaile gehienek, osasun-arretara sartzeko aukera ematen duten mekanismoak existitzen badira ere, praktikan hau ez da beti gauzatzen, salatu duten moduan. Honetara gehitzen zaizkie hizkuntza- eta kultura-oztopoak, eta horrek osasun-txartela lortzea benetako «odisea» bihurtzen du kolektibo honentzat. Dokumentatutako kasu askotan, larrialdietako zerbitzuetan eta osasun-zentroetan jasotako arretaren fakturak ere igortzen dira. Horregatik, beharrezkoa da entitate sozialen laguntza, pertsonei lagun egiteko, osasun-laguntzarako eskubidea bermatzeko. 

Dokumentazio hori gabe osasun-arretara iristea ahalbidetuko luketen mekanismoak existitzen badira ere, kasu askotan, migratzaileak diren pertsonak izanik gehienak, praktikan ez dira beti betetzen, salatu duten moduan. Arrazoiak desberdinak dira: batzuetan, mekanismo horien berri ez edukitzeagatik edo informazio faltagatik gertatzen da, haiek artatzen dituztenen aldetik. Honetaz gain, hizkuntza- eta kultura-oztopoak gehitzen zaizkie, eta horrek osasun-txartela eskuratzea benetan zaila bihurtzen da kolektibo horrentzat. Jasotako kasu askotan, azkenik, larrialdi-zerbitzuetan eta osasun-zentroetan jasotako arretaren fakturak ere igortzen dira. Hori dela eta, funtsezkoa da entitate sozialen laguntza, kasu horietan osasun-laguntzarako eskubidea bermatzeko. 

Era berean, populazio horrek pairatzen duen jatorri etnikoaren, migrazio-egoeraren eta egoera sozioekonomikoaren araberako diskriminazioa salatu nahi izan dute, oraindik ere osasunerako sarbidean oztopo garrantzitsua baita. Izan ere, ikerketan parte hartu duten entitateen %42k osasun-sisteman arrazakeria eta xenofobiaren kasuak jakinarazi dituzte. 

Bestalde, identifikatutako oztopo fisikoetako bat osasun-zentroen urruntasuna eta landa-eremuetan garraio egokirik ez egotea izan da, eta horrek populazio horiek osasun-arreta duinera iristea are gehiago zailtzen du. 

Nafarroako Munduko Medikuak adierazi duenez, txosten honek ez du soilik dauden oztopoak diagnostikatzea helburu, baizik eta kontsulta-tresna bat izatea ere, kolektibo horien errealitateak politika publiko berrien garapenean kontuan har daitezen bermatzeko. Hori dela eta, Lehen Arreta indartzea, osasun-langileak prestakuntza egokiarekin hornitzea eta osasunerako sarbidea zailtzen duten eskakizun burokratikoak kentzea premiazkoa dela iradokitzen dute. Halaber, itzulpen-zerbitzuak modu eraginkorrean erabiltzea eta kulturarteko bitartekaritza sustatzea ezinbestekoa dela azpimarratzen dute, osasun-zentroetarako irisgarritasuna hobetzea eta populazio osoari, egoera administratibo edo sozioekonomikoa edozein dela ere, arreta bidezkoa eta duina jasotzeko eskubidea bermatzea.